An toàn Người bệnh - WHO 2023

Các điểm chính

Mỗi 10 bệnh nhân thì có khoảng 1 người bị tổn hại trong việc chăm sóc sức khỏe và hơn 3 triệu ca tử vong xảy ra hàng năm do chăm sóc không an toàn. Ở các quốc gia có thu nhập thấp đến trung bình, cứ 100 người thì có tới 4 người chết vì chăm sóc không an toàn.
Trên 50% tác hại (cứ 20 bệnh nhân thì có 1 người) có thể phòng ngừa được; một – nửa tác hại này là do thuốc.
Một số ước tính cho thấy rằng có tới 4 trên 10 bệnh nhân bị tổn hại ở cơ sở chăm sóc ban đầu và cấp cứu, trong khi có thể tránh được tới 80% (23,6–85%) tác hại này.
Các biến cố bất lợi thường gặp có thể dẫn đến tổn hại có thể tránh được cho bệnh nhân là sai sót về thuốc, quy trình phẫu thuật không an toàn, nhiễm trùng liên quan đến chăm ssócy tế, lỗi chẩn đoán, té ngã bệnh nhân, loét do tỳ đè, xác định nhầm bệnh nhân, truyền máu không an toàn và huyết khối tĩnh mạch.
Tổn hại cho bệnh nhân có khả năng làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu 0,7% mỗi năm. Trên quy mô toàn cầu, chi phí gây hại gián tiếp lên tới hàng nghìn tỷ đô la Mỹ mỗi năm.
Đầu tư vào việc giảm thiểu tác hại cho bệnh nhân có thể dẫn đến tiết kiệm tài chính đáng kể và quan trọng hơn là kết quả điều trị tốt hơn cho bệnh nhân. Một ví dụ về lợi tức đầu tư tốt là sự tham gia của bệnh nhân, nếu thực hiện tốt, có thể giảm gánh nặng tổn hại tới 15%.

Tổng quan

“First, Do no harm” hay là “Trước hết, không gây tổn hại” là nguyên tắc cơ bản nhất của bất kỳ dịch vụ chăm sóc sức khỏe nào. Không ai bị tổn hại trong việc chăm sóc sức khỏe; tuy nhiên, có bằng chứng thuyết phục về gánh nặng to lớn về tác hại có thể tránh được cho bệnh nhân trên toàn cầu đối với các hệ thống chăm sóc sức khỏe đã phát triển và đang phát triển. Điều này có ý nghĩa lớn về nhân văn, đạo đức, y đức và tài chính.

An toàn cho bệnh nhân được định nghĩa là “không có tác hại có thể phòng ngừa được cho bệnh nhân và giảm thiểu nguy cơ gây tổn hại không cần thiết liên quan đến chăm sóc sức khỏe đến mức tối thiểu có thể chấp nhận được”.

Trong bối cảnh hệ thống y tế rộng hơn, đó là “một khuôn khổ các hoạt động có tổ chức tạo ra văn hóa, các quy trình, thủ tục, hành vi, công nghệ và môi trường trong chăm sóc y tế nhằm giảm thiểu rủi ro một cách nhất quán và bền vững, giảm thiểu sự xuất hiện của tác hại có thể tránh được, ít xảy ra sai sót hơn và giảm tác động của tác hại khi nó xảy ra.”

Các nguồn gây hại phổ biến cho bệnh nhân

Sai sót về thuốc. Tác hại liên quan đến thuốc ảnh hưởng đến 1 trên 30 bệnh nhân được chăm sóc sức khỏe, với hơn 1/4 tác hại này được coi là nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng. 50% tác hại có thể tránh được trong chăm sóc y tế có liên quan đến thuốc men.
Sai sót phẫu thuật. Hơn 300 triệu ca phẫu thuật được thực hiện mỗi năm trên toàn thế giới. Bất chấp nhận thức về tác dụng phụ, sai sót phẫu thuật vẫn tiếp tục xảy ra với tỷ lệ cao; 10% tổn hại có thể phòng ngừa được cho bệnh nhân trong hoạt động phẫu thuật đã được báo cáo tại các cơ sở phẫu thuật, với hầu hết các tác dụng phụ xảy ra trước và sau phẫu thuật.
Nhiễm trùng liên quan đến chăm sóc y tế [HAIS). Với tỷ lệ toàn cầu là 0,14% (tăng 0,06% mỗi năm), HAIs dẫn đến kéo đai thời gian nằm viện, tình trạng khuyết tật kéo dài, tăng tình trạng kháng kháng sinh, thêm gánh nặng tài chính cho bệnh nhân, gia đình và hệ thống y tế, và tử vong có thể tránh được.
Nhiễm trùng huyết: là một tình trạng nghiêm trọng xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể có phản ứng quá mức cực độ với nhiễm trùng. Phản ứng của cơ thể gây tổn thương cho các mô và cơ quan của chính nó. Trong số tất cả các trường hợp nhiễm trùng huyết được quản lý tại bệnh viện, 23,6% được phát hiện có liên quan đến chăm sóc y tế và kết quả là khoảng 24,4% bệnh nhân bị ảnh hưởng đã tử vong.
Chẩn đoán sai. Những điều này xảy ra ở 5–20% các cuộc gặp giữa bác sĩ và bệnh nhân. Theo đánh giá của bác sĩ, các lỗi chẩn đoán có hại đã được tìm thấy ở tối thiểu 0,7% số người lớn nhập viện. Hầu hết mọi người sẽ bị BS chẩn đoán sai 1 lần trong đời.
Té ngã. Bệnh nhân té ngã là tai biến thường gặp nhất ở bệnh viện. Tỷ lệ xảy ra dao động từ 3 đến 5 trên 1000 ngày giường bệnh và hơn một phần ba số sự cố này dẫn đến thương tích; do đó làm giảm kết quả lâm sàng và tăng gánh nặng tài chính cho các hệ thống y tế.
Huyết khối tĩnh mạch VTE. Được gọi đơn giản hơn là cục máu đông, huyết khối tĩnh mạch là một nguyên nhân gây tổn hại nặng nề và có thể phòng ngừa được cho bệnh nhân, góp phần gây ra 1/3 số biến chứng do nhập viện
Tổn thương da do áp lực: là tổn thương ở da hoặc mô mềm tại các vùng có xương cứng. Chúng phát triển từ áp lực lên các bộ phận cụ thể của cơ thể trong một thời gian dài. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm. Loét tì đè ảnh hưởng đến hơn 1 trên 10 bệnh nhân trưởng thành nhập viện và mặc dù có khả năng phòng ngừa cao nhưng chúng có tác động đáng kể đến sức khỏe tinh thần và thể chất cũng như chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân.
Truyền máu không an toàn. Truyền máu không cần thiết và thực hành truyền máu không an toàn khiến bệnh nhân có nguy cơ bị các phản ứng bất lợi nghiêm trọng khi truyền máu và các bệnh nhiễm trùng lây truyền qua truyền máu. Dữ liệu về các phản ứng bất lợi khi truyền máu từ một nhóm 62 quốc gia cho thấy tỷ lệ trung bình là 12,2 phản ứng nghiêm trọng trên 100.000 chế phâm máu được phân phối.
Nhầm bệnh nhân. Việc không xác định đúng bệnh nhân có thể là nguyên nhân gốc rễ của nhiều vấn đề và ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Nó có thể dẫn đến những tác dụng phụ thảm khốc, chẳng hạn như phẫu thuật sai vị trí. Một báo cáo của Ủy ban JCI công bố năm 2018 đã xác định 409 sự kiện quan trọng trong việc nhận dạng bệnh nhân trong số 3326 sự cố (12,3%) từ năm 2014 đến năm 2017.
Thực hành tiêm không an toàn. Mỗi năm, 16 tỷ mũi tiêm được thực hiện trên toàn thế giới và các biện pháp tiêm không an toàn khiến bệnh nhân, nhân viên y tế và chăm sóc có nguy cơ gặp phải các tác dụng phụ lây nhiễm và không lây nhiễm. Sử dụng mô hình toán học, một nghiên cứu ước tính rằng, trong khoảng thời gian 10 năm (2000–2010), có 1,67 triệu ca nhiễm vi-rút viêm gan B, từ 157 592 đến 315 120 ca nhiễm vi-rút viêm gan C và từ 16 939 đến 33 877 ca nhiễm HIV có liên quan bằng những mũi tiêm không an toàn.

Các yếu tố gây hại cho bệnh nhân

Tổn hại cho bệnh nhân trong chăm sóc y tế do vi phạm an toàn là phổ biến, có vấn đề và có thể xảy ra ở mọi cơ sở và ở mọi cấp độ cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Có nhiều yếu tố liên quan với nhau có thể dẫn đến tổn hại cho bệnh nhân và thường có nhiều hơn một yếu tố liên quan đến bất kỳ sự cố an toàn bệnh nhân nào:

Các yếu tố hệ thống và tổ chức: sự phức tạp của các can thiệp y tế, quy trình và thủ tục không đầy đủ, sự gián đoạn trong quy trình làm việc và phối hợp chăm sóc, hạn chế về nguồn lực, nhân sự không đầy đủ và phát triển năng lực;

Yếu tố công nghệ: các vấn đề liên quan đến hệ thống thông tin y tế, chẳng hạn như vấn đề với hồ sơ sức khỏe điện tử hoặc hệ thống quản lý thuốc và việc lạm dụng công nghệ;

Yếu tố con người và hành vi: sự gián đoạn trong giao tiếp giữa các nhân viên y tế, trong nhóm chăm sóc sức khỏe, với bệnh nhân và gia đình họ, làm việc nhóm không hiệu quả, mệt mỏi, kiệt sức và thành kiến về nhận thức;

Các yếu tố liên quan đến bệnh nhân: hiểu biết về sức khỏe hạn chế, thiếu sự tham gia và không tuân thủ điều trị;

Và yếu tố bên ngoài: thiếu chính sách, quy định chưa nhất quán, áp lực kinh tế, tài chính và thách thức liên quan đến môi trường tự nhiên.

Cách tiếp cận hệ thống đối với an toàn bệnh nhân

Hầu hết các sai sót y khoa dẫn đến tổn hại không xảy ra do hành vi của một hoặc một nhóm nhân viên y tế và chăm sóc mà là do lỗi hệ thống hoặc quy trình khiến những nhân viên y tế và chăm sóc này mắc sai lầm.

Do đó, việc hiểu các nguyên nhân cơ bản của sai sót trong chăm sóc y tế đòi hỏi phải chuyển từ cách tiếp cận đổ lỗi truyền thống sang tư duy dựa trên hệ thống hơn.

Trong đó, sai sót được cho là do cấu trúc và quy trình hệ thống được thiết kế kém và bản chất con người của tất cả những người làm việc trong các cơ sở y tế phải chịu áp lực đáng kể trong môi trường phức tạp và thay đổi nhanh chóng được nhận ra. Điều này được thực hiện mà không bỏ qua sự sơ suất hoặc hành vi sai trái của những người cung cấp dịch vụ chăm sóc dẫn đến quản lý y tế không đạt tiêu chuẩn.

Một hệ thống y tế an toàn là hệ thống áp dụng tất cả các biện pháp cần thiết để tránh và giảm thiểu tác hại thông qua các hoạt động có tổ chức, bao gồm:

Đảm bảo cam kết của lãnh đạo về an toàn và tạo ra một nền văn hóa trong đó an toàn được ưu tiên;
Đảm bảo môi trường làm việc an toàn và sự an toàn của các thủ tục, quy trình lâm sàng;
Xây dựng năng lực của nhân viên y tế và chăm sóc cũng như cải thiện tinh thần đồng đội và giao tiếp;
Thu hút bệnh nhân và gia đình tham gia xây dựng chính sách, nghiên cứu và ra quyết định chung;
Thiết lập hệ thống báo cáo sự cố về an toàn bệnh nhân để học hỏi và cải tiến liên tục.
Đầu tư vào sự an toàn của bệnh nhân tác động tích cực đến kết quả sức khỏe, giảm chi phí liên quan đến tổn hại cho bệnh nhân, cải thiện hiệu quả của hệ thống và giúp trấn an cộng đồng cũng như khôi phục niềm tin của họ vào hệ thống chăm sóc sức khỏe.